De ouders van mijn moeder, Aike Dreves en Zwaantje Schreuder, hebben in Wollingboermarke[1] gewoond op een boerderij (eigen bezit). Opa Dreves en z'n twee zonen zijn lid van de N.S.B geweest.
De jongste van hen, Aike, heeft zich in de beginjaren van de oorlog verhangen. Ik denk dat hij teveel heeft gezien van het regime.
Opa zelf is niet zo actief geweest maar z'n zoon Derk heeft veel mensen bij de Duitsers aangegeven.
Door hem hebben zij hun leven verloren. Opoe Schreuder is een lief mens geweest.
Opa daarentegen is een overheersend figuur.’[2]

In het voorjaar van 2024 kom ik via tussenkomst van een medewerker van de gemeente Westerwolde in contact met T. uit Vlagtwedde. Hij is 87 en nog zeer vitaal en bij de tijd. Zijn familie heeft ongeveer 100 jaar gewoond en geleefd aan de Wollingboerweg te Wollingboermarke. De familie Dreves kent hij goed, zij hebben in zijn directe nabijheid gewoond.

Als ik vraag naar de geschiedenis, en dan specifiek als het gaat om de aansluiting bij de NSB, vertelt hij daarover dat veel boeren in de crisisjaren hun heil hebben gezocht bij een partij die belooft dat ze het beter zullen krijgen. De ideologie die daarachter zit, is voor velen in eerste aanleg niet, of minder, de reden om zich aan te sluiten.

De familie T. sluit zich niet aan bij de NSB. Zij hebben in de oorlog onderduikers. Aike Dreves senior, die hiervan weliswaar weet heeft, heeft deze onderduikers niet verraden. Blijkbaar is de relatie met de familie T. dusdanig dat hij hen ongemoeid heeft gelaten. Daarentegen wil hij wel dat zijn jongste zoon Aike actief binnen de NSB zal worden. Volgens T. heeft zijn vader, druk op hem uitgeoefend om ook naar Duitsland te gaan en zich aan te sluiten bij de actieve Duitse jongerenafdeling. Die druk zal gemaakt hebben dat Aike een eind aan zijn leven heeft gemaakte.

Op tracesofwar.nl ontdek ik dat Aike Dreves, overleden 3 maart 1942 te Vlagtwedde, lid is geweest van de Weerbaarheidsafdeling, de WA, de geüniformeerde ordedienst en knokploeg van de NSB.

Op 3 juni 2024 bel ik opnieuw met T. en spreken we over de familie Dreves en in het bijzonder tijdens de oorlogsjaren. Opnieuw komt ter sprake dat Aike Dreves senior geen fanatiek NSB-er is geweest, en dat het in die zin opmerkelijk is dat hij zo’n druk heeft uitgeoefend op z’n zoon Aike. T. kan dat ook niet goed plaatsen. Vader Aike vindt dat zijn jongste zoon naar Duitsland moet om te vechten. Hoe dat precies zit weet hij ook niet. Moet hij vechten aan het Oostfront? Hoe dan ook, de druk wordt hem teveel en zelfdoding is de noodlottige uitweg.

T. weet ook nog te vertellen dat dochter Zwaantje Dreves, geboren op 28 augustus 1916 te Veelerveen[3], ook een tijdje lid is geweest van de NSB. Haar echtgenoot niet, die wil er niets van weten. Na de oorlog wordt Zwaantje om die reden een tijdje gevangen gezet.

T. herinnert zich ook nog dat op exact diezelfde dag dat Aike een einde aan zijn leven maakt, op 3 maart 1942[4], er twee kinderen van de familie Meindert Egbert Borg en Hanna Thalea van Lessen door een dramatisch voorval om het leven zijn gekomen. T., zelf geboren in 1935, zit in zijn herinnering nog op de kleuterschool of net in de eerste klas van de lagere school. Het is mij in de overlijdensregisters van de Burgerlijke Stand al opgevallen dat er op die bewuste 3 maart twee kinderen zijn overleden en heb me al afgevraagd wat het verhaal hier achter is geweest. Is er mogelijk zelfs een verband? Nu blijkt dat Henderikes Jan, 6 jaar oud en zijn zusje Trijntje, 5 jaar oud, naar hun vader hebben staan kijken die op de dorsmachine zit. Vader is ‘dorchmachinehouder’. Vader gebaart zijn kinderen dat ze, voor hun eigen veiligheid, naast een muur moeten gaan staan. Het noodlot wil dat hij met de dorsmachine diezelfde muur raakt en dat zijn beide kinderen onder die neerstortende muur hun leven hebben gelaten.  

In juni 2024 zoek ik contact met Z., bijna 91, haar moeder is een zus van Aike junior.  Z. bevestigt dat opa Dreves de NSB een warm hart toedraagt vanuit de gedachte dat boeren het beter zullen krijgen. "Hij laat zich de kop gek maken", zo zegt ze. Ze herinnert zich nog goed dat Aike in 1942 zelfmoord pleegt, ze is dan 9 jaar. Oma Schreuder neemt het verdriet mee haar graf in. De drie nog in huis wonende kinderen, Derk, Zwaantje en Aike, worden allen lid van de NSB. Derk is misschien wel de fanatiekste. Hij gaat bij de Landwacht. Dat zal ook geld opleveren meent ze. Derk heeft in oorlogstijd een aandeel gehad in het oppakken van de ondergedoken Joodse familie Sachs. Ze hebben een winkel in Vlagtwedde.

Er is slechts één iemand van hen teruggekeerd. De anderen hebben hun leven gelaten. Als ik op Google rond kijk, vind ik al vrij snel een website waar het verhaal wordt verteld over deze Joodse familie Sachs die in juni 1944 door landwachters op hun onderduikadres wordt ontdekt en afgevoerd. Ze hebben een manufacturenzaak in Vlagtwedde gehad.

Over Derk zegt ze dat hij na de oorlog een straf van 9 jaar heeft gekregen. Eerst zit hij vast in Sellingerbeetse[5], daarna in Veendam en tenslotte gaat hij in de kolenmijnen in Limburg werken. Ik denk dat hij daarmee zijn straf heeft kunnen bekorten. Derk trouwt als landarbeider op 27-jarige leeftijd Antje Wesseling uit Vlagtwedde die dan 23 jaar is[ 6].

Vader en opa Aike Dreves, geboren 10 augustus 1878 te Vriescheloo overlijdt 17 april 1973 te Vlagtwedde[7]. Zijn echtgenote Zwaantje Schreuder is al eerder overleden.

Foto links: Aike Dreves jr.

De zelfdoding door Aike in 1942 is een familiedrama geweest waarover nadien weinig meer is gesproken. 'Volk en Vaderland', de krant met daarin zijn overlijdensadvertentie (zie boven), is een stille getuige in het familiearchief. Het is gissen hoe hij tot zijn daad om zichzelf van het leven te beroven is gekomen. Is het gewetenswroeging geweest? Wat heeft hem verscheurd, met welke waarheid heeft hij niet kunnen leven? Hij breekt niet alleen met het regime van de NSB maar keert ook zijn ouders, familie en het leven de rug toe. De meest ultieme en onomkeerbare daad. Ik wil me hoeden voor typeringen als goed of fout en spreek de hoop uit dat zijn leven zin heeft gehad.

Geschreven door Evert Vos (ingezonden) en aangevuld door Harm Hillinga.

Bronnen:

- Info bronnen 3 t/m 7: allegroningers.nl
- 'Volk en Vaderland'. Advertentie overlijden. Zie tekst.

Deze pagina maakt deel uit van www.nazatendevries.nl. Aan bovenstaande tekst is de uiterste zorgvuldigheid besteed. Desondanks kunnen er best fouten voorkomen. Constateer je fouten en/of heb je vragen, correcties, aanvullingen......... geef die dan even aan mij door via mijn E-mail adres (zie rode balk boven). Wij hebben ons uiterste best gedaan om de auteurs van teksten/citaten en copyrightbepalingen van afbeeldingen te achterhalen. Mocht je rechthebbende zijn en hierover vragen of opmerkingen hebben, neem dan contact op via e-mail. Lees ook de 'Disclaimer' en 'Privacy' voor méér informatie en laat ook eens een bericht achter in het Gastenboek, dan weet ik waarvoor ik het doe. Hoogeveen, 29 juli 2024. Tekst: Evert Vos, juli 2024. Revisie: 31 juli 2024. Samenstelling: © Harm Hillinga. ↑ Top